Những điểm then chốt cần lưu ý trong Giai đoạn đàm phán và ký kết hợp đồng trong giao dịch M&A
Trong quy trình mua bán – sáp nhập doanh nghiệp (M&A), giai đoạn đàm phán và ký kết hợp đồng là giai đoạn bản lề, nơi mọi kết quả của quá trình thương lượng, thẩm định và chiến lược đầu tư được chuyển hóa thành ràng buộc pháp lý. Đây cũng là giai đoạn tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được kiểm soát chặt chẽ về mặt nội dung, hình thức và kỹ thuật hợp đồng.
Với tư cách là cố vấn pháp lý chuyên nghiệp, việc hiểu rõ những đặc điểm, mục tiêu, các loại văn bản chủ chốt và kỹ thuật đàm phán trong giai đoạn này là điều kiện tiên quyết để bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư và đảm bảo thương vụ diễn ra thành công.
Đặc điểm và vai trò của giai đoạn đàm phán, ký kết hợp đồng
Giai đoạn đàm phán và ký kết hợp đồng thường diễn ra sau khi bên mua đã hoàn thành quá trình thẩm định pháp lý (Due Diligence) và quyết định tiến tới giao dịch. Các nội dung trọng yếu như giá trị chuyển nhượng, quyền và nghĩa vụ của các bên, cơ cấu sở hữu sau M&A, điều kiện thanh toán và điều kiện hoàn tất giao dịch sẽ được thương lượng và cụ thể hóa thành văn bản.
Đây là giai đoạn kết tinh lợi ích và rủi ro, nơi mỗi điều khoản đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tính khả thi, hiệu quả và tính bền vững của thương vụ. Bên cạnh việc phản ánh ý chí các bên, hợp đồng còn đóng vai trò là công cụ quản lý rủi ro pháp lý và giải quyết tranh chấp tiềm tàng trong tương lai.
Các loại tài liệu pháp lý chính trong giai đoạn này
Biên bản ghi nhớ (Memorandum of Understanding – MOU) hoặc Thư bày tỏ ý định (Letter of Intent – LOI)
Được ký kết ở giai đoạn đầu, trước khi bước vào đàm phán chính thức. Mục tiêu nhằm xác lập thiện chí của các bên và những nguyên tắc cơ bản để thương lượng tiếp theo. Một số nội dung trong MOU/LOI có thể mang tính ràng buộc pháp lý, đặc biệt là điều khoản bảo mật và cam kết đàm phán độc quyền.
Là hợp đồng cốt lõi trong hầu hết thương vụ M&A. Văn bản này ghi nhận toàn bộ các thỏa thuận về việc chuyển nhượng vốn/cổ phần, giá trị, thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, cam kết và bảo đảm của các bên, các điều kiện tiền đề và cơ chế xử lý vi phạm.
Hợp đồng mua bán tài sản (Asset Purchase Agreement – APA)
Áp dụng trong các giao dịch mà bên mua không mua doanh nghiệp với tư cách pháp nhân, mà chỉ mua một phần hoặc toàn bộ tài sản nhất định (như nhà máy, dây chuyền, quyền sở hữu trí tuệ, hợp đồng…). APA đòi hỏi xác lập cụ thể đối tượng mua bán và các bước chuyển giao tài sản phù hợp theo pháp luật Việt Nam.
Hợp đồng đầu tư hoặc hợp đồng liên doanh
Trong trường hợp bên mua là nhà đầu tư nước ngoài, hợp đồng đầu tư (Investment Agreement) hoặc hợp đồng liên doanh (Joint Venture Agreement) có thể được sử dụng để điều chỉnh mối quan hệ giữa các nhà đầu tư trong công ty sau M&A.
Những nội dung pháp lý trọng yếu cần thương lượng kỹ lưỡng
Giá mua và phương thức thanh toán
Việc xác định giá mua (giá cố định hoặc điều chỉnh theo thời gian) cần gắn liền với kết quả thẩm định tài chính và cơ cấu vốn doanh nghiệp. Đồng thời, cần quy định rõ ràng về thời điểm thanh toán, điều kiện giải ngân, việc ký quỹ hoặc giữ lại một phần giá trị để bảo đảm nghĩa vụ.
Điều kiện tiền đề (Conditions Precedent – CPs)
Đây là các điều kiện bắt buộc phải được đáp ứng trước khi giao dịch có thể hoàn tất (ví dụ: được chấp thuận của cơ quan nhà nước, bên thứ ba đồng ý chuyển nhượng hợp đồng, xóa bỏ các khoản nợ…). Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, việc thiếu CPs sẽ khiến bên mua rơi vào tình thế rủi ro cao.
Cam kết và đảm bảo (Representations and Warranties)
Là phần then chốt giúp bên mua xác nhận tình trạng pháp lý – tài chính của doanh nghiệp tại thời điểm giao dịch. Các cam kết phải được soạn thảo cụ thể, có thể áp dụng cho từng mảng (thuế, sở hữu trí tuệ, lao động…), kèm theo chế tài rõ ràng nếu bên bán vi phạm hoặc cung cấp thông tin sai lệch.
Các biện pháp bảo vệ quyền lợi sau M&A
– Điều khoản giữ lại (holdback/escrow),
– Cam kết không cạnh tranh (non-compete),
– Hạn chế chuyển nhượng cổ phần tiếp theo,
– Cam kết tiếp tục điều hành doanh nghiệp một thời gian nhất định…
Cơ chế giải quyết tranh chấp
Các bên cần lựa chọn rõ hình thức giải quyết tranh chấp (Tòa án Việt Nam hay Trọng tài), ngôn ngữ hợp đồng, luật áp dụng và địa điểm xét xử, đặc biệt quan trọng trong giao dịch có yếu tố nước ngoài.
Kỹ thuật đàm phán hợp đồng: Sự phối hợp giữa pháp lý và chiến lược
Việc đàm phán hợp đồng M&A không đơn thuần là quá trình mặc cả giá cả, mà là một nghệ thuật cân bằng lợi ích giữa các bên, đồng thời đảm bảo tính khả thi về mặt pháp lý, sự minh bạch và hiệu lực của các điều khoản.
Luật sư trong giai đoạn này cần đảm nhiệm vai trò:
– Kiến trúc sư pháp lý: Thiết kế cấu trúc hợp đồng tối ưu, phản ánh chính xác ý chí và bảo vệ quyền lợi khách hàng;
– Nhà thương lượng chiến lược: Nhận diện điểm mạnh – điểm yếu của mỗi bên, đưa ra các phương án thay thế để phá vỡ thế bế tắc;
– Người kiểm soát rủi ro: Đảm bảo mỗi điều khoản đều có thể thực thi trên thực tế, phù hợp với pháp luật Việt Nam và quốc tế.
Một số lưu ý thực tiễn tại Việt Nam
Tuân thủ quy định pháp luật về đầu tư và cạnh tranh:
Giao dịch M&A có thể cần xin phép hoặc thông báo cho cơ quan quản lý cạnh tranh nếu vượt ngưỡng theo Luật Cạnh tranh 2018.
Thẩm quyền ký kết hợp đồng:
Kiểm tra kỹ chức danh, ủy quyền, người đại diện pháp luật… để đảm bảo hợp đồng có hiệu lực.
Tính pháp lý của hợp đồng song ngữ:
Đối với các hợp đồng có yếu tố nước ngoài, cần quy định rõ ngôn ngữ chính thức để tránh tranh chấp về cách hiểu.
Cập nhật luật và chính sách:
Chính sách pháp luật đầu tư – doanh nghiệp – thuế tại Việt Nam có thể thay đổi nhanh chóng. Cần rà soát kỹ hiệu lực pháp lý tại thời điểm ký kết.
Giai đoạn đàm phán và ký kết hợp đồng là bước ngoặt chiến lược trong mọi thương vụ M&A. Một bản hợp đồng được thiết kế tốt không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc để doanh nghiệp sau sáp nhập vận hành hiệu quả.
Trong bối cảnh thị trường M&A tại Việt Nam ngày càng phát triển cả về quy mô và tính phức tạp, doanh nghiệp cần được đồng hành bởi những luật sư có kinh nghiệm sâu sắc, không chỉ hiểu luật mà còn thấu hiểu thị trường, từ đó đưa ra giải pháp đàm phán – soạn thảo hợp đồng phù hợp, an toàn và hiệu quả.
Xem thêm:
- Giai đoạn Chuẩn bị và Lập kế hoạch M&A
- Giai đoạn Thẩm định chi tiết( Due Diligence) trong M&A và Những lưu ý quan trọng
- Nợ cũ Ai trả?” – một trong những tranh chấp điển hình hậu M&A
