Hướng dẫn mới về thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại: nâng tầm bảo hộ, tạo môi trường công bằng
Hà Nội, tháng 8/2025 — Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, Việt Nam vừa ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý về phòng vệ thương mại. Đây là cơ sở để bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước nguy cơ bị cạnh tranh không lành mạnh từ hàng hóa nhập khẩu. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn bạn đọc những điểm mới đáng chú ý trong việc thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại tại Việt Nam.
Nghị định 86/2025/NĐ-CP: Hướng dẫn chi tiết Luật Quản lý Ngoại thương
Ngày 11/4/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 86/2025/NĐ CP, quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý Ngoại thương 2017 về phòng vệ thương mại. Đây chính là văn bản pháp lý nền tảng, cung cấp hướng dẫn đầy đủ đối với việc thực hiện các biện pháp như:
– Cách xác định thiệt hại đối với ngành sản xuất trong nước.
– Phòng chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.
– Căn cứ và quy trình điều tra, áp dụng, rà soát, cũng như chấm dứt điều tra.
– Cách xác định trợ cấp và xử lý các biện pháp chống trợ cấp.
– Vai trò và trách nhiệm hợp tác của các cơ quan liên quan trong quá trình điều tra.
– Xử lý các vụ việc liên quan đến hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam.
Theo nguồn từ VTV và VCCI, Nghị định này chỉ rõ nguyên tắc hỗ trợ thương nhân Việt Nam khi bị nước nhập khẩu điều tra (theo Điều 76 Luật Quản lý Ngoại thương), yêu cầu phải có đề nghị bằng văn bản từ doanh nghiệp hoặc hiệp hội có liên quan. Bên cạnh đó, việc khởi kiện nước nhập khẩu phải được Bộ Công Thương thực hiện, sau khi báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; Bộ Tài chính chịu trách nhiệm đảm bảo kinh phí cho hoạt động này.
Thông tư 26/2025/TT-BCT: Quy định chi tiết về bên liên quan, thông tin và miễn trừ
Tiếp theo, ngày 15/5/2025, Bộ Công Thương ban hành Thông tư 26/2025/TT BCT, có hiệu lực từ 1/7/2025, thay thế Thông tư 37/2019 và 42/2023 trước đây. Thông tư gồm 5 chương, 30 điều, quy định chi tiết các nội dung sau:
– Xác định bên liên quan trong vụ việc phòng vệ thương mại.
– Quy trình cung cấp, thu thập, bảo mật thông tin và tài liệu.
– Quy định về ngôn ngữ, dịch thuật trong quá trình điều tra.
– Quản lý nhập khẩu mặt hàng thuộc đối tượng điều tra trong và sau điều tra.
– Điều kiện và quy trình miễn trừ áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.
Ví dụ đáng chú ý: bên liên quan phải nộp đơn theo mẫu kèm phụ lục, trong vòng tối thiểu 60 ngày kể từ quyết định điều tra; Cơ quan điều tra có 7 ngày làm việc để xác nhận chấp thuận hoặc không bên liên quan, kèm lý do cụ thể nếu không chấp thuận
Việc cung cấp và bảo mật thông tin cũng được cụ thể hóa: bên liên quan có quyền yêu cầu bảo mật bí mật kinh doanh, và Cơ quan điều tra phải cung cấp bản thông tin công khai đã xử lý đảm bảo minh bạch mà không làm lộ bí mật.
Thông tư 29/2025/TT-BCT: Điều chỉnh theo RCEP
Để thực thi hiệu quả Hiệp định RCEP, ngày 15/5/2025, Bộ Công Thương ban hành Thông tư 29/2025/TT BCT, sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 07/2022/TT BCT. Nội dung chính:
– Chi tiết hóa quy trình tự vệ RCEP chuyển tiếp, chống bán phá giá và chống trợ cấp theo RCEP.
– Phân định rõ ngành sản xuất trong nước, quy trình điều tra, hồ sơ yêu cầu, thời hạn và điều kiện áp dụng biện pháp.
– Quy định các trường hợp loại trừ, miễn trừ, quy định giảm dần áp dụng, gia hạn hoặc chấm dứt biện pháp.
– Cung cấp thủ tục thông báo, tham vấn, bồi thường theo tiêu chuẩn RCEP.
.jpg)
Hệ thống cảnh báo sớm: Công cụ phòng ngừa chủ động
Gần đây, Bộ Công Thương đã triển khai hệ thống cảnh báo sớm phòng vệ thương mại, theo dõi khoảng 300 mặt hàng có nguy cơ bị điều tra. Dữ liệu thu thập qua hệ thống và hơn 60 thương vụ tại các thị trường xuất khẩu chính, giúp doanh nghiệp chủ động phòng tránh và ứng phó kịp thời.
Theo đại diện Cục Phòng vệ thương mại, họ cũng theo dõi danh mục khoảng 40 mặt hàng xuất khẩu và đưa ra cảnh báo cho khoảng 10 mặt hàng tiềm ẩn rủi ro như: gỗ dán, đệm mút, lốp xe ô tô, ống đồng, mật ong, thép chống ăn mòn, gạch men, tủ gỗ, pin mặt trời, ghim dập…
Góc nhìn tổng hợp và tác động
Tác động tích cực:
1. Nâng cao minh bạch và hiệu quả xử lý: các văn bản mới cung cấp cơ sở pháp lý rõ ràng cho quy trình phòng vệ thương mại.
2. Công bằng với doanh nghiệp: thủ tục đăng ký bên liên quan, bảo mật thông tin, và quyền được tham vấn giúp doanh nghiệp chủ động tham gia bảo vệ quyền lợi.
3. Đáp ứng cam kết quốc tế: RCEP, EVFTA đều được phản ánh kịp thời trong chính sách, tăng cường sự tương thích với tiêu chuẩn quốc tế.
4. Tư duy phòng ngừa hiệu quả: hệ thống cảnh báo sớm giúp doanh nghiệp tránh bị áp dụng biện pháp bất ngờ.
Thách thức còn tồn tại:
– Phức tạp về thủ tục và chi phí tuân thủ: đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc đáp ứng yêu cầu pháp lý, thu thập dữ liệu đầy đủ là không dễ.
– Khả năng vận hành của cơ quan nhà nước: cần đủ năng lực để điều tra, xử lý, bảo mật và vận hành hệ thống cảnh báo hiệu quả.
– Phối hợp liên ngành: giữa Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, hải quan và các thương vụ quốc tế vẫn cần được củng cố.
Gợi ý cho doanh nghiệp và kiến nghị
Đối với doanh nghiệp:
– Theo dõi sát các văn bản pháp luật mới như Nghị định 86/2025/NĐ-CP, Thông tư 26/2025 và 29/2025.
– Chủ động đăng ký bên liên quan, tham gia cung cấp thông tin khi bị điều tra.
– Phối hợp với hiệp hội, tìm hiểu quyền được miễn trừ hoặc phản biện để giảm thiểu thiệt hại.
Đối với cơ quan quản lý:
– Tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp vừa và nhỏ.
– Đảm bảo hệ thống cảnh báo sớm hoạt động hiệu quả, dự báo chính xác.
– Nâng cao năng lực điều tra, xử lý thủ tục đảm bảo công bằng, minh bạch.
Hệ thống pháp luật hiện hành về phòng vệ thương mại tại Việt Nam đang được hoàn thiện mạnh mẽ thông qua Nghị định 86/2025 và các Thông tư hướng dẫn kèm theo. Các biện pháp pháp lý này không chỉ bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước cạnh tranh không lành mạnh, mà còn tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và dự báo được. Hệ thống cảnh báo sớm bảo vệ doanh nghiệp chủ động ứng phó, trong khi việc cập nhật theo RCEP và EVFTA cho thấy Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng với thương mại toàn cầu.
Trong bối cảnh các quy định mới về phòng vệ thương mại ngày càng chi tiết và gắn chặt với các cam kết quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nắm bắt, tuân thủ và tận dụng cơ hội để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của các thủ tục pháp lý, việc tham khảo ý kiến chuyên gia là hết sức cần thiết. Với kinh nghiệm dày dặn trong lĩnh vực pháp luật thương mại quốc tế, Hãng luật La Défense sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại, giúp nâng cao khả năng ứng phó, hạn chế rủi ro và tối đa hóa lợi ích trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.
Xem thêm:
