Bộ Y tế đề xuất phạt cá nhân đến 200 triệu đồng, tổ chức 400 triệu vi phạm an toàn thực phẩm, siết chặt quản lý an toàn thực phẩm và quảng cáo trên mạng.
Trong bối cảnh tình trạng vi phạm an toàn thực phẩm vẫn đang diễn biến phức tạp, đặc biệt trên môi trường mạng, Bộ Y tế đã chính thức công bố dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi), với nhiều điểm mới mang tính đột phá. Một trong những nội dung đáng chú ý nhất là việc đề xuất nâng mức xử phạt vi phạm lên đến 200 triệu đồng đối với cá nhân và 400 triệu đồng đối với tổ chức.
Mức phạt cao hơn – Răn đe mạnh hơn
Theo dự thảo luật, trong trường hợp mức phạt tối đa vẫn thấp hơn bảy lần giá trị lô hàng vi phạm, cơ quan chức năng có thể áp dụng mức phạt tương đương bảy lần giá trị vi phạm. Đây là bước đi nhằm đảm bảo yếu tố răn đe thực chất, tránh tình trạng phạt cho có, khiến hành vi vi phạm tiếp tục tái diễn.
Lý giải cho đề xuất tăng mức phạt, Bộ Y tế cho rằng chế tài xử lý vi phạm an toàn thực phẩm hiện hành còn quá nhẹ, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Trong khi đó, tình trạng kinh doanh thực phẩm giả, quảng cáo sai sự thật, sử dụng phụ gia không rõ nguồn gốc đang ngày càng phổ biến. Đặc biệt, không gian mạng trở thành nơi “ẩn nấp” lý tưởng cho những hành vi vi phạm, khi việc phát hiện và xử lý vẫn gặp nhiều khó khăn.
Việc nâng khung phạt không chỉ nhằm nâng cao tính nghiêm minh của pháp luật, mà còn hướng tới việc tạo dựng một môi trường kinh doanh thực phẩm an toàn, minh bạch và có trách nhiệm. Bộ Y tế xác định, cải cách pháp luật phải đi đôi với hiệu quả thực thi trên thực tế, và một trong những yếu tố then chốt là đảm bảo mức xử phạt đủ sức ngăn chặn hành vi vi phạm từ sớm, từ xa.
Phân định rõ trách nhiệm và chế tài xử lý
Dự thảo luật lần này cũng nhấn mạnh việc phân định rạch ròi trách nhiệm của từng chủ thể trong chuỗi cung ứng thực phẩm, từ sản xuất, chế biến, lưu thông đến tiêu dùng. Các hành vi vi phạm sẽ không chỉ bị xử phạt hành chính, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Trường hợp vi phạm làm ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng hoặc gây thiệt hại lớn về tài sản, người vi phạm có thể bị buộc bồi thường và khắc phục hậu quả theo quy định.
Đặc biệt, dự thảo cũng đề cập rõ đến trách nhiệm của những người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che, tiếp tay cho hành vi vi phạm. Những cá nhân này, ngoài việc bị xử lý kỷ luật, có thể phải đối diện với trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng, đồng thời buộc phải bồi thường thiệt hại gây ra.
Việc bổ sung các quy định về trách nhiệm cá nhân – bao gồm cả cán bộ quản lý nhà nước – là điểm mới đáng chú ý, thể hiện tinh thần kiên quyết và minh bạch trong công tác quản lý an toàn thực phẩm.
Siết chặt quảng cáo và kinh doanh trên nền tảng số
Không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất và lưu thông thực phẩm truyền thống, dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) còn dành một chương riêng để điều chỉnh hoạt động quảng cáo và kinh doanh thực phẩm trên các nền tảng thương mại điện tử.
Theo đó, hành vi quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn về công dụng, nguồn gốc, chất lượng thực phẩm sẽ bị nghiêm cấm tuyệt đối. Việc sử dụng hình ảnh, tên tuổi, trang phục của cơ sở y tế, nhân viên y tế hoặc người bệnh để quảng cáo thực phẩm cũng bị coi là hành vi vi phạm pháp luật.
Đối với các cá nhân có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội – những influencer thường xuyên quảng bá thực phẩm chức năng, sản phẩm dinh dưỡng – dự thảo yêu cầu họ phải công khai minh bạch nguồn tài trợ, đặc biệt trong trường hợp quảng bá các sản phẩm dành cho trẻ em dưới 36 tháng tuổi.
Đồng thời, các đơn vị kinh doanh thực phẩm online sẽ phải thực hiện nghĩa vụ bảo mật thông tin khách hàng và có trách nhiệm cung cấp dữ liệu truy xuất nguồn gốc sản phẩm một cách kịp thời, đầy đủ. Những quy định này được đánh giá là bước tiến cần thiết để theo kịp xu thế thương mại điện tử, đồng thời giảm thiểu rủi ro từ thị trường trực tuyến vốn đang phát triển nhanh chóng nhưng thiếu kiểm soát.
Hoàn thiện hệ thống quản lý từ tiền kiểm đến hậu kiểm
Một trong những trọng tâm lớn khác của dự thảo là việc xây dựng một hệ thống quản lý toàn diện, hiệu quả từ khâu cấp phép, kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc đến hậu kiểm. Theo đó, các sản phẩm được xếp vào nhóm nguy cơ cao – như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, sản phẩm dinh dưỡng y học – sẽ phải đăng ký lưu hành bắt buộc. Trong khi đó, những sản phẩm thuộc nhóm nguy cơ thấp chỉ cần thực hiện thủ tục tự công bố sản phẩm.
Bộ Y tế tiếp tục được xác định là cơ quan đầu mối quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, trong quá trình thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm, cơ quan này sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành liên quan như Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Thông tin và Truyền thông… Việc phối hợp liên ngành là yếu tố được đặc biệt nhấn mạnh nhằm đảm bảo không có “khoảng trống” trong quản lý.
Song song với đó, việc ứng dụng công nghệ số trong giám sát an toàn thực phẩm cũng được thúc đẩy. Từ việc xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chuỗi cung ứng, đến thanh tra đột xuất dựa trên phản ánh của người tiêu dùng, tất cả đều cần sự hỗ trợ từ các giải pháp công nghệ hiện đại.
Những con số biết nói và yêu cầu cải cách mạnh mẽ
Thống kê từ Bộ Y tế cho thấy, từ năm 2020 đến tháng 5/2025, ngành y tế đã tiến hành kiểm tra gần 1,9 triệu cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm và phát hiện hơn 50.000 cơ sở vi phạm. Tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính trong giai đoạn này lên đến hơn 247 tỷ đồng.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, dù đã có những nỗ lực nhất định trong công tác thanh tra, giám sát, tình trạng vi phạm vẫn chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Các hành vi như quảng cáo sai sự thật, kinh doanh thực phẩm không rõ nguồn gốc, đặc biệt trên mạng xã hội, vẫn diễn ra khá phổ biến. Điều này cho thấy các quy định hiện hành chưa thực sự theo kịp sự phát triển của thị trường và chưa đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm.
Do đó, việc sửa đổi Luật An toàn thực phẩm được kỳ vọng sẽ tạo ra bước chuyển căn bản, vừa tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, vừa đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng.
Hướng tới một môi trường kinh doanh thực phẩm bền vững và có trách nhiệm
Dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) không chỉ là bước điều chỉnh pháp lý trước thực tiễn quản lý phức tạp, mà còn phản ánh nỗ lực của cơ quan nhà nước trong việc kiến tạo một môi trường kinh doanh thực phẩm an toàn, minh bạch và phát triển bền vững.
Bằng việc tăng mức xử phạt, bổ sung các chế tài mạnh, quy định rõ ràng hơn trách nhiệm của từng chủ thể, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, dự thảo lần này được đánh giá là toàn diện và tiệm cận các chuẩn mực quốc tế.
Theo kế hoạch, dự thảo luật sẽ được trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10, dự kiến diễn ra vào tháng 10/2025. Nếu được thông qua, đây sẽ là bước tiến lớn trong công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời khẳng định vai trò của pháp luật trong việc định hình một thị trường thực phẩm văn minh và có trách nhiệm tại Việt Nam.
________
Luật sư Nguyễn Linh
