Chủ sở hữu hưởng lợi – Đừng để là “lỗ hổng” rửa tiền của doanh nghiệp
Rửa tiền đã và đang là vấn đề nan giải đối với các cơ quan quản lý và doanh nghiệp trên toàn cầu. Trong bối cảnh này, việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi (beneficial owner – BO) của doanh nghiệp là một yếu tố không thể thiếu để ngăn ngừa hành vi phạm pháp, bảo vệ uy tín và tuân thủ các quy định quốc tế. Các vụ rò rỉ dữ liệu như Panama Papers và Pandora Papers đã chỉ ra rằng cấu trúc sở hữu mờ ám là một “lỗ hổng” dễ dàng bị lợi dụng để thực hiện hành vi rửa tiền. Do đó, việc minh bạch về chủ sở hữu hưởng lợi không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là chiến lược bảo vệ doanh nghiệp khỏi những rủi ro nghiêm trọng.
Minh bạch sở hữu thực sự – Tấm lá chắn không thể thiếu trong quản trị rủi ro pháp lý
Trong một nền kinh tế toàn cầu hóa, nơi dòng vốn có thể luân chuyển xuyên biên giới chỉ bằng một cú nhấp chuột, thì sự “ẩn danh” trong cấu trúc sở hữu doanh nghiệp không còn đơn thuần là bài toán chiến lược kinh doanh – nó đã trở thành một trong những lỗ hổng pháp lý nghiêm trọng nhất, có thể biến doanh nghiệp thành công cụ cho hành vi rửa tiền, tài trợ khủng bố hoặc trốn thuế quốc tế.
Và trung tâm của mọi nguy cơ đó chính là “chủ sở hữu hưởng lợi” (beneficial owner – BO) – người thật sự kiểm soát doanh nghiệp, nhưng thường đứng sau màn hình pháp lý mờ ảo.
Cảnh báo từ các vụ rửa tiền lớn: Những cái tên “ẩn danh” lộ sáng
Từ Panama Papers đến Pandora Papers – Khi thế giới nhận ra quyền sở hữu có thể bị lạm dụng
Năm 2016, vụ rò rỉ dữ liệu Panama Papers phơi bày hơn 11,5 triệu tài liệu mật từ hãng luật Mossack Fonseca tại Panama, hé lộ mạng lưới công ty “vỏ bọc” được các chính trị gia, doanh nhân và tội phạm sử dụng để che giấu tài sản, trốn thuế và rửa tiền thông qua các thiên đường thuế.
Tương tự, Pandora Papers (2021) tiết lộ thêm hàng chục ngàn pháp nhân offshore được lập ra bởi các nhân vật có ảnh hưởng trên toàn cầu, với chủ sở hữu thực sự được che giấu khéo léo đằng sau hàng loạt lớp pháp nhân, ủy quyền, người đứng tên hộ (nominee), gây khó khăn cho các cơ quan điều tra và làm suy yếu hệ thống giám sát tài chính toàn cầu.
Điểm chung của tất cả các vụ việc này là gì? Đó là không xác định được người thật sự đứng sau pháp nhân – chính điều đó đã tạo ra “khoảng tối” cho các hành vi rửa tiền và chuyển dịch tài sản bất hợp pháp.
Khi doanh nghiệp thiếu kiểm soát sở hữu thực sự – Rủi ro pháp lý không thể xem nhẹ
Doanh nghiệp có thể “vô tình” tiếp tay cho hành vi phạm pháp
Nhiều doanh nghiệp hiện nay không nhận thức đầy đủ rằng: việc không biết hoặc không xác minh được ai là chủ sở hữu hưởng lợi của mình – chính là một rủi ro tuân thủ lớn. Trong một số vụ việc, các pháp nhân có hoạt động hoàn toàn hợp pháp trong nhiều năm nhưng bị xử lý hình sự hoặc phong tỏa tài sản do có liên quan đến tổ chức hoặc cá nhân thuộc danh sách đen.
Ví dụ điển hình:
– Một doanh nghiệp bất động sản có vốn góp từ công ty nước ngoài, nhưng không xác minh được người kiểm soát cuối cùng là cá nhân đang bị điều tra rửa tiền tại quốc gia khác.
– Một ngân hàng thương mại cấp tín dụng cho pháp nhân có cấu trúc sở hữu chồng chéo, và sau đó bị cơ quan thanh tra cáo buộc thiếu biện pháp kiểm soát BO theo chuẩn AML/CFT.
Trách nhiệm pháp lý có thể đặt lên doanh nghiệp
Luật Phòng, chống rửa tiền của Việt Nam (2022) đã quy định rõ: doanh nghiệp thuộc lĩnh vực có rủi ro cao (bất động sản, tài chính, kế toán, luật, đấu giá…) phải xác định và lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi. Việc không thực hiện nghĩa vụ này có thể bị xử lý hành chính, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu chứng minh được sự đồng lõa hoặc tiếp tay cho hành vi rửa tiền.
Chủ động minh bạch BO – Tự bảo vệ chính mình và đối tác
1. Thiết lập cơ chế xác minh BO: Doanh nghiệp nên xây dựng quy trình nhận diện, kiểm tra và cập nhật thông tin về người kiểm soát thực sự, đặc biệt trong giao dịch với đối tác nước ngoài hoặc tổ chức có cấu trúc sở hữu phức tạp.
2. Tuân thủ chế độ báo cáo theo Luật AML: Các tổ chức có nghĩa vụ báo cáo (DN trong ngành nhạy cảm) cần có bộ phận tuân thủ độc lập, thường xuyên rà soát các bên liên quan theo danh sách cảnh báo từ Ngân hàng Nhà nước hoặc tổ chức quốc tế như FATF.
3. Không nên sử dụng nominee để che giấu quyền kiểm soát: Mô hình sử dụng người đứng tên hộ (nominee director/shareholder) dù từng phổ biến, nhưng nay tiềm ẩn rủi ro lớn về hình sự nếu bị chứng minh là nhằm lẩn tránh pháp luật.
4. Hợp tác với đơn vị tư vấn pháp lý chuyên nghiệp: Việc đánh giá và thiết lập hệ thống kiểm soát BO nên được thực hiện với sự hỗ trợ của chuyên gia luật, kiểm toán hoặc điều tra tài chính có kinh nghiệm quốc tế.
Đừng để mình trở thành “vật tế thần” trong chuỗi giao dịch mờ ám
Trong bối cảnh thế giới ngày càng siết chặt chuẩn mực chống rửa tiền, không ai có thể đứng ngoài cuộc. Việc một doanh nghiệp “ngây thơ” hoặc “không biết gì” về chủ sở hữu thực sự cũng sẽ không còn là lý do để miễn trừ trách nhiệm.
Khi xảy ra sự cố pháp lý, câu hỏi đầu tiên mà các cơ quan điều tra và đối tác quốc tế đặt ra luôn là: “Ai là người thực sự kiểm soát doanh nghiệp này?”
Nếu bạn không có câu trả lời rõ ràng – thì rất có thể bạn sẽ trở thành phần tử bị nghi ngờ đầu tiên.
Minh bạch về chủ sở hữu hưởng lợi không còn là vấn đề mang tính lựa chọn hay thủ tục hình thức. Đó là một trong những biện pháp quản trị rủi ro pháp lý thiết yếu để doanh nghiệp tồn tại và phát triển trong một môi trường ngày càng khắt khe về tuân thủ quốc tế.
Hãy đừng để “ẩn danh sở hữu” trở thành con dao hai lưỡi khiến doanh nghiệp trả giá – bằng uy tín, tài sản, và thậm chí là trách nhiệm hình sự.
Để ngăn ngừa rủi ro rửa tiền, doanh nghiệp cần minh bạch về chủ sở hữu hưởng lợi và thiết lập cơ chế kiểm soát rõ ràng. Việc không tuân thủ các quy định này có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Do đó, doanh nghiệp nên hợp tác với luật sư chuyên nghiệp để đảm bảo tuân thủ đúng các yêu cầu về rửa tiền và bảo vệ uy tín, tránh trở thành đối tượng bị nghi ngờ trong các vụ việc phạm pháp.
Xem thêm:
