Pháp lý chi tiết - Chuỗi cung ứng rượu tại Việt Nam
Chuỗi cung ứng rượu tại Việt Nam là một hành trình phức tạp, trải dài từ khâu nhập khẩu tại cảng, vận chuyển, phân phối đến lưu thông trên thị trường và phục vụ tại nhà hàng, khách sạn. Mỗi giai đoạn đều chịu sự điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật chặt chẽ liên quan đến thuế tiêu thụ đặc biệt, nhãn mác, giấy phép phân phối và quảng cáo sản phẩm có cồn. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp lý hiện hành trong toàn bộ chuỗi cung ứng rượu, giúp doanh nghiệp nắm rõ điều kiện tuân thủ từ cảng đến bàn tiệc, tránh rủi ro và tối ưu hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực nhạy cảm này.
Pháp Lý Trong Chuỗi Cung Ứng Rượu – Một Hành Trình Đầy Những Giấy Tờ và Trách Nhiệm
Khi một chai rượu nhập khẩu sang trọng xuất hiện trong bữa tiệc, ít ai hình dung được rằng nó đã phải vượt qua không chỉ hàng nghìn cây số đường biển và hàng chục giờ kiểm định, mà còn phải đi qua cả một mê cung pháp lý vô cùng phức tạp. Trong phần 1, chúng ta đã tìm hiểu về các khâu trong chuỗi cung ứng rượu, từ sản xuất, nhập khẩu, lưu kho, phân phối cho tới tiêu dùng. Còn ở phần 2 này, chúng ta sẽ “mổ xẻ” kỹ hơn từng vấn đề pháp lý đang điều chỉnh các mắt xích đó – từ góc nhìn thực tế và chuyên sâu hơn.
Hành trình bắt đầu từ những tờ giấy cấp phép…
Ngay từ khâu nhập khẩu, một chai rượu muốn được phép vào thị trường Việt Nam thì doanh nghiệp phải có giấy phép phân phối hoặc giấy phép nhập khẩu rượu do Bộ Công Thương cấp. Đây là điều kiện tiên quyết, không thể thiếu. Không có giấy phép, mọi nỗ lực vận chuyển hay làm thủ tục thông quan đều trở nên vô nghĩa.
Khi có giấy phép trong tay, doanh nghiệp sẽ tiếp tục đối mặt với các thủ tục hải quan khá phức tạp. Cơ quan hải quan sẽ yêu cầu kê khai chi tiết về loại rượu, xuất xứ, nồng độ cồn, số lượng, trị giá… Sau đó là nghĩa vụ nộp thuế. Mức thuế rượu nhập khẩu thường rất cao, bao gồm cả thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng. Đây chính là lý do khiến giá một chai rượu khi đến tay người tiêu dùng Việt Nam bị đội lên đáng kể so với giá tại nước xuất xứ.
Chưa dừng lại ở đó, doanh nghiệp còn phải làm thủ tục kiểm tra an toàn thực phẩm, đăng ký dán tem rượu nhập khẩu, và cam kết tuân thủ mọi quy định liên quan đến nhãn mác, mã số mã vạch, hồ sơ công bố sản phẩm… Điều này đặc biệt quan trọng với các dòng rượu cao cấp, vì chỉ cần một sai sót nhỏ trong thông tin, doanh nghiệp có thể bị từ chối thông quan.
Từ thực tiễn, có không ít trường hợp doanh nghiệp bị phạt do khai báo sai nồng độ cồn, dẫn đến việc áp sai mức thuế tiêu thụ đặc biệt. Việc kiểm tra hậu kiểm của cơ quan thuế và hải quan diễn ra ngày càng thường xuyên hơn. Nếu không quản lý chặt chẽ hồ sơ, doanh nghiệp có thể bị truy thu thuế, xử phạt hành chính hoặc tệ hơn là bị khởi tố hình sự nếu có dấu hiệu trốn thuế.
Sản xuất rượu trong nước – không đơn giản như ta tưởng
Nhiều người vẫn cho rằng sản xuất rượu trong nước sẽ đơn giản hơn nhập khẩu. Nhưng thực tế không hề dễ dàng. Theo quy định hiện hành, rượu là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Do đó, doanh nghiệp phải có đăng ký kinh doanh đúng mã ngành, có giấy phép sản xuất rượu do Sở Công Thương cấp, và đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt về cơ sở vật chất, thiết bị, quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm.
Từ quy mô sản xuất nhỏ như rượu thủ công đến quy mô công nghiệp, mỗi loại hình sẽ phải có giấy phép tương ứng. Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải kê khai sản lượng sản xuất, in và dán tem rượu do Bộ Tài chính phát hành. Tất cả các lô rượu xuất xưởng đều phải được ghi nhận và khai báo đầy đủ, phục vụ cho việc tính thuế và truy xuất nguồn gốc khi cần thiết.
Điều đáng chú ý là trong vài năm trở lại đây, việc sản xuất rượu giả, rượu không nguồn gốc đang là vấn nạn. Do đó, các cơ quan chức năng kiểm tra rất gắt gao hoạt động sản xuất rượu nội địa. Bất kỳ sai sót nào trong việc dán tem, kê khai không đủ sản lượng, hay không đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm đều có thể khiến doanh nghiệp bị đình chỉ hoạt động hoặc bị xử lý theo quy định của pháp luật hình sự.
Lưu kho và bảo quản – không chỉ là chuyện logistics
Sau khi rượu được nhập khẩu hoặc sản xuất xong, bước tiếp theo là bảo quản tại kho. Có thể bạn nghĩ rằng đây chỉ là việc logistics thông thường, nhưng trên thực tế, pháp luật Việt Nam quy định khá rõ về điều kiện bảo quản rượu.
Các kho chứa rượu phải đảm bảo điều kiện vệ sinh, ánh sáng, độ ẩm, nhiệt độ phù hợp, đặc biệt với các dòng rượu vang hoặc champagne. Nếu không, chất lượng rượu có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ngoài ra, rượu là hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, nên mọi hoạt động nhập kho, xuất kho, luân chuyển nội bộ đều phải được ghi chép rõ ràng, có chứng từ đầy đủ.
Nhiều doanh nghiệp hiện nay sử dụng hệ thống quản lý kho tự động (WMS), kết nối với hệ thống kế toán (ERP) để đảm bảo tính minh bạch, giảm rủi ro trong quản lý hàng hóa. Trong các cuộc thanh tra của cơ quan thuế hoặc quản lý thị trường, việc chứng minh nguồn gốc, đường đi và tồn kho của từng lô rượu là yêu cầu bắt buộc.
Một số doanh nghiệp chủ quan, không ghi nhận đầy đủ luân chuyển hàng hóa, dẫn đến tình trạng chênh lệch tồn kho, thiếu chứng từ – và cuối cùng bị phạt do nghi ngờ trốn thuế hoặc buôn lậu.
Hệ thống phân phối – nhiều tầng nhiều giấy phép
Việt Nam có quy định rất cụ thể về các cấp phân phối rượu. Doanh nghiệp ở cấp 1 (phân phối quốc gia) cần giấy phép phân phối rượu cấp bởi Bộ Công Thương. Doanh nghiệp cấp 2 (bán buôn) cần giấy phép do Sở Công Thương tỉnh cấp. Còn cửa hàng bán lẻ, quán bar, nhà hàng… cần giấy phép bán lẻ hoặc giấy phép tiêu dùng tại chỗ.
Mỗi loại giấy phép đều có điều kiện riêng. Ví dụ, để được cấp phép bán buôn rượu, doanh nghiệp cần chứng minh có hợp đồng với nhà phân phối cấp 1, có kho chứa hàng đạt tiêu chuẩn, có phương tiện vận chuyển chuyên dụng… Với cửa hàng bán lẻ, phải chứng minh địa điểm kinh doanh hợp lệ, cam kết không bán cho người dưới 18 tuổi, không tổ chức khuyến mãi sai quy định.
Một số nhà hàng, khách sạn đã từng bị xử phạt vì phục vụ rượu nhưng không có giấy phép tiêu dùng tại chỗ. Có trường hợp nghiêm trọng hơn, các cơ quan chức năng kiểm tra và phát hiện sử dụng rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc – bị xử lý theo hướng buôn bán hàng giả, hàng nhập lậu.
Bán rượu qua thương mại điện tử – lợi nhuận và rủi ro song hành
Trong bối cảnh công nghệ phát triển, nhiều đơn vị chọn hình thức bán rượu online thông qua website hoặc sàn thương mại điện tử. Nhưng ít ai biết rằng bán rượu online cũng phải có giấy phép kinh doanh phù hợp và đáp ứng thêm nhiều điều kiện pháp lý đặc thù.
Doanh nghiệp phải đăng ký website với Bộ Công Thương, cung cấp đầy đủ thông tin sản phẩm, cảnh báo độ tuổi, không quảng cáo rượu vượt quá mức độ cho phép… Quan trọng nhất, việc giao rượu cho khách hàng phải đảm bảo chỉ thực hiện với người trên 18 tuổi, có chứng minh thư/hộ chiếu khi nhận hàng. Nếu không kiểm soát kỹ, doanh nghiệp có thể bị xử phạt rất nặng.
Ngoài ra, từ ngày 1/7/2025, theo Nghị định 181/2025/NĐ-CP, mọi giao dịch từ 5 triệu đồng trở lên nếu muốn được khấu trừ thuế GTGT đầu vào thì bắt buộc phải thanh toán không dùng tiền mặt. Quy định này sẽ tác động mạnh tới các cửa hàng rượu, đặc biệt là các đại lý hoặc hệ thống phân phối cấp 2 trở lên. Hình thức thanh toán bằng tiền mặt không chỉ làm mất quyền khấu trừ thuế, mà còn dễ rơi vào diện bị nghi ngờ trốn thuế.
Vấn đề tem rượu – một chiếc tem cho cả hành trình
Tem rượu do Bộ Tài chính phát hành là công cụ pháp lý kiểm soát rượu vô cùng quan trọng. Với rượu nhập khẩu, tem phải được dán trước khi lưu thông trên thị trường. Với rượu sản xuất trong nước, tem phải dán trước khi xuất xưởng. Mỗi loại tem có mã số riêng, màu sắc phân biệt theo nồng độ cồn, được in bằng công nghệ chống giả.
Doanh nghiệp có trách nhiệm báo cáo tình hình sử dụng tem định kỳ, giải trình nếu có tem bị mất, hỏng hoặc không sử dụng đúng mục đích. Nếu bị phát hiện sử dụng tem giả, tem đã qua sử dụng, doanh nghiệp có thể bị xử lý hình sự.
Trong quá trình kiểm tra thị trường, nếu sản phẩm rượu không có tem hoặc tem không khớp với hồ sơ đăng ký, doanh nghiệp sẽ bị xử phạt hành chính, tịch thu hàng hóa, hoặc thậm chí bị truy thu thuế và truy cứu trách nhiệm hình sự.
Kết thúc hành trình – hoặc bền vững, hoặc rủi ro
Kinh doanh rượu tại Việt Nam là một thị trường hấp dẫn, nhưng đầy rẫy rủi ro nếu không am hiểu và tuân thủ pháp luật. Từ câu chuyện một chiếc tem, một hóa đơn, cho đến hệ thống giấy phép và phương thức thanh toán – tất cả đều có thể trở thành “điểm yếu chí mạng” nếu doanh nghiệp chủ quan.
Ngược lại, nếu quản lý tốt, tuân thủ đúng, vận hành chuyên nghiệp, chuỗi cung ứng rượu hoàn toàn có thể trở thành một mô hình kinh doanh sinh lợi, an toàn và bền vững. Nhìn lại toàn bộ hành trình, ta mới thấy rằng, pháp lý không phải là rào cản – mà chính là khung xương giúp ngành hàng rượu phát triển một cách bài bản, minh bạch và vững chắc hơn từng ngày.
Và cũng từ đó, một chai rượu mới thực sự xứng đáng để góp mặt trên bàn tiệc, như một thành quả của hành trình nghiêm túc, hợp pháp và chỉn chu từ đầu đến cuối.
Hoạt động kinh doanh rượu tại Việt Nam đòi hỏi doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt nhiều quy định pháp lý ở từng khâu trong chuỗi cung ứng, từ nhập khẩu, lưu thông đến phân phối và tiêu thụ. Để đảm bảo tuân thủ đầy đủ và tránh vi phạm các quy định về thuế, nhãn mác, quảng cáo và giấy phép, doanh nghiệp nên chủ động tham khảo ý kiến luật sư tư vấn am hiểu lĩnh vực rượu – đồ uống có cồn. Đây là giải pháp hiệu quả giúp quản trị rủi ro pháp lý, đồng thời xây dựng chuỗi cung ứng rượu bền vững và hợp pháp tại thị trường Việt Nam.
Xem thêm
