Hải Phòng thành lập Khu thương mại tự do: Bước đột phá thể chế hướng đến “Dubai của Việt Nam”

Ngày 27 tháng 6 năm 2025, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Nghị quyết số 226/2025/QH15 về việc thành lập Khu thương mại tự do (FTZ)  tại thành phố Hải Phòng, mở ra một chương mới trong chiến lược cải cách thể chế kinh tế, hội nhập thị trường toàn cầu và thu hút đầu tư chất lượng cao. Với diện tích hơn 6.300 ha và các ưu đãi vượt trội, khu Thương mại tự do Hải Phòng được kỳ vọng sẽ trở thành một “siêu cảng thương mại” – trung tâm logistics, tài chính và sản xuất mang tầm khu vực, từng bước đưa Việt Nam tiệm cận chuẩn mực của các nền kinh tế mở và năng động.

Cơ sở hình thành và bối cảnh chính sách

Trong những năm gần đây, yêu cầu về đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh vùng và thu hút dòng vốn chất lượng cao đã đặt ra nhu cầu cấp thiết phải thử nghiệm các mô hình thể chế đặc biệt, vượt khỏi khuôn khổ quản lý hành chính truyền thống. Khu thương mại tự do – mô hình đã thành công tại nhiều quốc gia như Singapore (Changi FTZ), UAE (Jebel Ali), Trung Quốc (Shanghai FTZ) – được xem là hình thức “đặc khu mềm”, không yêu cầu ban hành luật đặc khu nhưng vẫn có thể thiết lập hệ sinh thái đầu tư, sản xuất, thương mại, tài chính với cơ chế linh hoạt, minh bạch và cạnh tranh quốc tế.

Với lợi thế về cảng biển nước sâu Lạch Huyện, vị trí trung chuyển chiến lược trong hành lang kinh tế ASEAN – Trung Quốc – Đông Bắc Á, Hải Phòng trở thành lựa chọn tối ưu để thí điểm mô hình FTZ quy mô lớn tại Việt Nam.

Mô hình phát triển: Ba trụ cột – Một tầm nhìn

Theo Nghị quyết của Quốc hội, khu Thương mại tự do Hải Phòng sẽ được phát triển theo mô hình đa chức năng, tích hợp ba trụ cột chính:

Sản xuất công nghiệp và công nghệ cao

– Ưu tiên các ngành công nghiệp điện tử, công nghệ sinh học, vật liệu mới, tự động hóa và cơ khí chính xác;
– Khuyến khích nghiên cứu – phát triển (R&D) gắn với chuyển giao công nghệ từ các tập đoàn đa quốc gia.

Logistics và dịch vụ cảng biển

– Kết nối trực tiếp với Cảng Lạch Huyện – cảng nước sâu hiện đại bậc nhất miền Bắc;
– Phát triển hệ thống logistics khép kín, khu phi thuế quan, trung tâm kho vận quốc tế và cảng cạn (ICD);
– Cho phép chuyển khẩu, tái xuất và trung chuyển hàng hóa không giới hạn.

Dịch vụ thương mại và tài chính

– Xây dựng khu thương mại hiện đại, trung tâm giao dịch tài chính, bảo hiểm hàng hải, logistics số và thanh toán quốc tế;
– Hình thành mô hình “doanh nghiệp một điểm đến” với cơ chế một cửa, một giấy phép, một đầu mối quản lý.

Ưu đãi đột phá: “vượt khung” luật hiện hành

Một trong những điểm sáng của khu Thương mại tự do Hải Phòng chính là gói chính sách ưu đãi chưa từng có trong khung pháp lý hiện tại. Những ưu đãi này nhằm tạo đòn bẩy cạnh tranh quốc tế, thu hút các nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn toàn cầu và đội ngũ chuyên gia trình độ cao.

Ưu đãi thuế doanh nghiệp

– Dự án thuộc ngành nghề ưu tiên (R&D, công nghệ cao, năng lượng tái tạo):

+ Thuế suất thu nhập doanh nghiệp 10% trong 30 năm;
+ Miễn thuế 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo.

– Dự án thông thường trong Thương mại tự do:

+ Thuế suất 10% trong 15 năm;
+ Miễn thuế 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp.

Ưu đãi thuế thu nhập cá nhân

– Chuyên gia nước ngoài, nhà khoa học, lao động kỹ thuật cao:

+ Giảm 50% thuế TNCN trong thời hạn lên đến 10 năm;
+ Hỗ trợ cấp giấy phép lao động theo cơ chế đặc biệt, có thể chuyển đổi giữa các tổ chức trong khu Thương mại tự do mà không cần xin lại từ đầu.

Ưu đãi về đất đai – hạ tầng

– Miễn toàn bộ tiền sử dụng đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp trong 15 năm đầu;
– Doanh nghiệp không phải đấu giá khi thuê đất trong khu Thương mại tự do;
– Ưu tiên tiếp cận quỹ đất công với thời hạn thuê lên tới 70 năm.

Giao dịch tài chính và ngoại tệ

– Cho phép thực hiện giao dịch bằng ngoại tệ chuyển đổi trong nội bộ khu Thương mại tự do;
– Không giới hạn việc chuyển lợi nhuận, cổ tức ra nước ngoài đối với các giao dịch hợp pháp;
– Các ngân hàng nước ngoài có thể mở chi nhánh hoạt động trong Thương mại tự do mà không cần liên kết với trụ sở tại Việt Nam.

Chính sách cư trú, thị thực

– Miễn thị thực hoặc cấp visa dài hạn 5–10 năm cho nhà đầu tư, chuyên gia và người lao động kỹ thuật cao;
– Cơ chế xuất – nhập cảnh thuận lợi, có thể cấp thị thực điện tử trong vòng 24 giờ cho đối tác quốc tế đến làm việc, khảo sát.

Cơ chế quản lý: Phân quyền sâu, mô hình hiện đại

Khu Thương mại tự do Hải Phòng sẽ được vận hành theo mô hình quản lý hiện đại, với sự phân quyền mạnh mẽ từ Trung ương cho chính quyền địa phương, cụ thể:
– UBND TP. Hải Phòng là đầu mối duy nhất phê duyệt, cấp phép, giám sát hoạt động doanh nghiệp trong khu Thương mại tự do;
– Áp dụng cơ chế một cửa liên thông điện tử, tích hợp thủ tục thuế, hải quan, cấp C/O, giấy phép lao động…;
– Khuyến khích ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý rủi ro, giám sát dòng vốn, phòng chống rửa tiền.
Ngoài ra, khu Thương mại tự do còn được thí điểm các sandbox thể chế: thử nghiệm mô hình tài chính mới, hợp đồng thông minh (smart contract), công nghệ số trong logistics, bảo hiểm và thương mại.

Tác động chiến lược: Tái định vị Hải Phòng và Việt Nam trên bản đồ kinh tế khu vực

Thúc đẩy tăng trưởng vùng

– Hải Phòng hiện có GDP đứng thứ 3 toàn quốc (tăng trưởng 11,01% năm 2024);
– Với FTZ, thành phố này kỳ vọng tăng GDP hàng năm thêm 2–3%, tạo ra hàng chục nghìn việc làm và chuỗi cung ứng vệ tinh tại các tỉnh lân cận.

Hấp dẫn dòng vốn chất lượng cao

– Các chính sách ưu đãi có thể thu hút doanh nghiệp đa quốc gia, đặc biệt là các công ty logistics, công nghệ chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh;
– Khu Thương mại tự do sẽ là điểm trung chuyển lý tưởng trong bối cảnh dịch chuyển chuỗi giá trị toàn cầu hậu Covid-19.

Cải cách thể chế và hành chính công

– Là mô hình thử nghiệm “hành chính không giấy tờ”, sử dụng hoàn toàn số hóa trong quản lý đầu tư;
– Tạo áp lực tích cực thúc đẩy các địa phương khác cải cách tương tự, góp phần nâng chuẩn môi trường đầu tư quốc gia.

Gia tăng vai trò quốc tế của Việt Nam

– Khu Thương mại tự do giúp Việt Nam từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi logistics – thương mại – tài chính toàn cầu, rút ngắn khoảng cách với các trung tâm như Singapore, Busan hay Dubai;
– Góp phần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, dòng vốn và nguồn lực con người, giảm lệ thuộc vào một số thị trường truyền thống.

Một bước đi táo bạo – một cơ hội lịch sử

Quyết định thành lập Khu thương mại tự do tại Hải Phòng là một bước đi mang tính đột phá về thể chế, thể hiện tư duy đổi mới, hành động đúng thời điểm và kỳ vọng lớn lao vào vị thế của Việt Nam trong giai đoạn hội nhập mới.

Tuy nhiên, thành công của Khu Thương mại tự do không thể chỉ đến từ ưu đãi. Điều cần thiết là sự kiên định cải cách, năng lực quản trị hiện đại và đồng bộ về hạ tầng, nhân lực, công nghệ. Nếu làm tốt, Hải Phòng hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng của một Việt Nam mới – cởi mở hơn, hiệu quả hơn và dẫn đầu trong một trật tự kinh tế toàn cầu đang thay đổi.

Khu thương mại tự do Hải Phòng mở ra cơ hội lớn cho đầu tư và hội nhập quốc tế, nhưng cũng đòi hỏi hiểu biết sâu về pháp lý và chính sách đặc thù. Để khai thác hiệu quả ưu đãi và giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư nên chủ động tham khảo luật sư tư vấn có kinh nghiệm trong lĩnh vực thương mại và đầu tư quốc tế. Đây là bước đi cần thiết để đảm bảo thành công bền vững trong môi trường thể chế mới.

Xem thêm:

• ĐIỀU KIỆN ĐẦU TƯ ĐỐI VỚI NHÀ ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI THÀNH LẬP CÔNG TY HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM
• Việt Nam phê duyệt khuôn khổ thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP. HCM và Đà Nẵng: Bước ngoặt chiến lược trong thu hút vốn toàn cầu
• Dịch vụ mở công ty kinh doanh thương mại tại Thái Lan và những điều bạn cần biết