Luật tố tụng hành chính sau sửa đổi – những điều cần biết năm 2026

Từ năm 2026, Luật Tố tụng hành chính sau sửa đổi đánh dấu bước chuyển quan trọng khi quyền khởi kiện của người dân được đặt ở vị trí trung tâm. Những thay đổi về phạm vi khởi kiện, trách nhiệm chứng minh của cơ quan hành chính và thủ tục tố tụng minh bạch hơn đang trực tiếp ảnh hưởng đến cách người dân, doanh nghiệp tiếp cận Tòa án. Việc hiểu đúng các điểm mới của Luật Tố tụng hành chính năm 2026 là chìa khóa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp một cách hiệu quả.

Khi quyền khởi kiện của người dân được đặt ở vị trí trung tâm

Trong nhiều năm, tố tụng hành chính vẫn được xem là một trong những “mặt trận khó nhất” của hệ thống tư pháp Việt Nam. Không ít người dân e ngại khi khởi kiện cơ quan hành chính, bởi thủ tục phức tạp, thời gian kéo dài và tâm lý “ngại va chạm” với cơ quan công quyền.

Tuy nhiên, bước sang giai đoạn sau năm 2025, cùng với tiến trình cải cách tư pháp và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, Luật Tố tụng hành chính đã có những sửa đổi quan trọng, thể hiện rõ xu hướng tăng cường bảo vệ quyền con người, quyền công dân và nâng cao trách nhiệm giải trình của cơ quan hành chính.

Những thay đổi này không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật lập pháp, mà đang tác động trực tiếp đến cách thức người dân, doanh nghiệp và luật sư tiếp cận con đường tố tụng hành chính trong thực tiễn.

Tố tụng hành chính – từ “vùng trũng” đến trụ cột bảo vệ quyền công dân

Vì sao tố tụng hành chính từng bị xem là khó tiếp cận?

Trong một thời gian dài, tố tụng hành chính tại Việt Nam tồn tại nhiều rào cản vô hình. Người khởi kiện thường gặp khó khăn trong việc xác định đúng đối tượng khởi kiện, thẩm quyền của Tòa án, cũng như thu thập chứng cứ từ chính cơ quan ban hành quyết định hành chính bị kiện.

Bên cạnh đó, tâm lý e ngại khi “đứng đối diện” cơ quan nhà nước cũng khiến không ít người dù bị xâm phạm quyền lợi nhưng vẫn chọn im lặng hoặc chấp nhận thiệt thòi.

Thực tiễn này đặt ra yêu cầu phải cải cách mạnh mẽ thủ tục tố tụng hành chính, nhằm bảo đảm đúng tinh thần “Nhà nước pháp quyền – mọi quyết định hành chính đều phải chịu sự kiểm soát của Tòa án”.

Những điểm sửa đổi đáng chú ý của Luật Tố tụng hành chính sau năm 2025

Mở rộng và làm rõ quyền khởi kiện của người dân

Một trong những điểm tiến bộ quan trọng của Luật Tố tụng hành chính sau sửa đổi là việc mở rộng phạm vi và làm rõ hơn quyền khởi kiện của cá nhân, tổ chức.
Theo tinh thần mới, người dân có quyền khởi kiện không chỉ đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính cụ thể, mà còn có thể khởi kiện trong trường hợp cơ quan nhà nước không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ theo quy định pháp luật.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như đất đai, xây dựng, thu hồi – bồi thường, cấp phép, xử phạt vi phạm hành chính… vốn là những lĩnh vực phát sinh tranh chấp nhiều nhất trong thực tiễn.

Làm rõ hơn trách nhiệm chứng minh của cơ quan hành chính

Nếu như trước đây, gánh nặng chứng minh gần như dồn lên vai người khởi kiện, thì sau sửa đổi, Luật đã thể hiện rõ hơn nguyên tắc: cơ quan ban hành quyết định hành chính phải có nghĩa vụ chứng minh tính hợp pháp của quyết định đó.

Đây là một bước tiến rất lớn, bởi trong quan hệ hành chính – công quyền, người dân thường ở vị thế yếu hơn, khó tiếp cận hồ sơ, tài liệu nội bộ của cơ quan nhà nước.

Việc luật hóa trách nhiệm chứng minh không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi của người dân, mà còn buộc cơ quan hành chính phải thận trọng hơn trong quá trình ban hành quyết định, hạn chế tình trạng tùy tiện, cảm tính hoặc thiếu căn cứ pháp lý.

Thủ tục tố tụng hành chính sau sửa đổi: rõ ràng hơn nhưng cũng chặt chẽ hơn

Thời hiệu, thời hạn được quy định cụ thể hơn

Một điểm đáng chú ý trong Luật Tố tụng hành chính sửa đổi là việc làm rõ hơn các mốc thời gian liên quan đến khởi kiện, thụ lý, xét xử và thi hành bản án hành chính.
Trong thực tiễn, rất nhiều vụ việc bị đình chỉ chỉ vì người khởi kiện nộp đơn quá thời hiệu hoặc không thực hiện đúng trình tự khiếu nại trước khởi kiện. Việc quy định rõ ràng hơn về thời hạn giúp hạn chế tình trạng hiểu sai luật, đồng thời tạo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật giữa các địa phương.
Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn đối với người khởi kiện trong việc theo dõi sát tiến trình giải quyết vụ việc và chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.

Vai trò của Tòa án được tăng cường trong việc kiểm soát hành chính

Một điểm đáng chú ý khác là vai trò chủ động hơn của Tòa án trong việc thu thập, đánh giá chứng cứ và làm rõ tính hợp pháp của quyết định hành chính bị kiện.

Thay vì chỉ “nghe và phán quyết” như trước, Tòa án ngày càng thể hiện rõ vai trò là cơ quan kiểm soát quyền lực hành chính, bảo đảm mọi quyết định của cơ quan nhà nước đều phải đặt trong khuôn khổ pháp luật.

Điều này góp phần nâng cao chất lượng xét xử hành chính, đồng thời củng cố niềm tin của người dân vào cơ chế tư pháp.

Góc nhìn thực tiễn: vì sao kiện hành chính ngày càng nhiều?

Từ thực tế hành nghề, có thể thấy số lượng vụ án hành chính gia tăng trong những năm gần đây không phải vì xã hội phát sinh nhiều mâu thuẫn hơn, mà bởi:

– Thứ nhất, người dân ngày càng ý thức rõ hơn về quyền khởi kiện và quyền được bảo vệ trước quyết định hành chính trái pháp luật.

– Thứ hai, hệ thống pháp luật đã minh bạch hơn, tạo hành lang pháp lý rõ ràng để người dân tiếp cận Tòa án.

– Thứ ba, vai trò của luật sư trong lĩnh vực hành chính ngày càng được khẳng định, giúp người khởi kiện tự tin hơn khi bước vào quá trình tố tụng.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng tố tụng hành chính vẫn là lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn. Không ít vụ việc thất bại không phải vì thiếu căn cứ pháp lý, mà vì chiến lược tố tụng chưa phù hợp hoặc không nắm chắc trình tự, thủ tục.

Luật Tố tụng hành chính sau sửa đổi năm 2025 đã tạo ra một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời nâng cao trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước.

Trong bối cảnh đó, việc hiểu đúng luật, chuẩn bị hồ sơ bài bản và có sự đồng hành của luật sư am hiểu tố tụng hành chính sẽ là yếu tố quyết định thành công của mỗi vụ việc.

Tố tụng hành chính ngày nay không còn là “con đường bất khả thi”, mà đang dần trở thành công cụ pháp lý hữu hiệu để kiểm soát quyền lực và bảo vệ công lý – đúng với tinh thần của một Nhà nước pháp quyền hiện đại.

Xem thêm:

• Bãi bỏ chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng từ ngày 01/07/2025: Bước ngoặt cải cách thủ tục hành chính trong quản lý xây dựng
• Nghị định 174/2024/NĐ-CP. Siết Chặt Quản Lý về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm
• THÔNG TƯ 27/2025 VÀ VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN HÀNH LANG PHÁP LÝ VỀ PHÒNG, CHỐNG RỬA TIỀN TẠI VIỆT NAM