Kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi theo chuẩn AML/CFT – Thách thức hay cơ hội thiết lập “lá chắn” pháp lý cho doanh nghiệp?
Chủ sở hữu hưởng lợi đang trở thành tâm điểm trong các nỗ lực siết chặt quy định về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố (AML/CFT) tại Việt Nam cũng như trên toàn cầu. Khi các chuẩn mực quốc tế về minh bạch tài chính ngày càng khắt khe, việc xác định và kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi không còn là vấn đề nội bộ mà đã trở thành yêu cầu pháp lý bắt buộc đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, giữa những áp lực từ quy định mới, câu hỏi đặt ra là: đây chỉ đơn thuần là một thách thức pháp lý, hay chính là cơ hội để doanh nghiệp thiết lập “lá chắn” pháp lý vững chắc và nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường kinh doanh minh bạch?
Chủ sở hữu hưởng lợi là ai và vì sao phải kiểm soát?
Theo định nghĩa phổ quát trong các chuẩn mực của FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế) và được nội luật hóa trong nhiều văn bản pháp luật tại Việt Nam như Luật Phòng, chống rửa tiền 2022, chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân thực sự sở hữu hoặc kiểm soát một pháp nhân, dù không đứng tên chính thức. Đây có thể là người trực tiếp nắm quyền chi phối hoặc thông qua các tầng lớp trung gian, công ty con, quỹ ủy thác…
Việc xác định chính xác chủ sở hữu hưởng lợi không chỉ là yêu cầu tuân thủ pháp luật mà còn nhằm:
– Ngăn chặn hành vi che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tài sản.
– Bảo vệ hệ thống tài chính khỏi rủi ro bị lạm dụng cho các hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố.
– Tăng cường minh bạch trong quản trị doanh nghiệp.
– Đáp ứng yêu cầu từ đối tác, nhà đầu tư, tổ chức tài chính quốc tế.
Bức tranh pháp lý tại Việt Nam: chuyển động từ “mờ nhạt” đến “rõ nét”
Trước đây, vấn đề chủ sở hữu hưởng lợi tại Việt Nam chưa được quy định một cách rõ ràng. Tuy nhiên, với sức ép từ các cam kết quốc tế và yêu cầu minh bạch hóa thị trường đầu tư – tài chính, khung pháp lý đã có sự chuyển mình đáng kể.
– Luật Phòng, chống rửa tiền 2022 đã đưa ra định nghĩa cụ thể về “chủ sở hữu hưởng lợi” và yêu cầu các tổ chức tài chính, DN cung cấp dịch vụ pháp lý, kế toán phải thu thập, xác minh thông tin này khi thiết lập quan hệ kinh doanh.
– Nghị định 19/2023/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật phòng chống rửa tiền đã quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc xác định, cập nhật thông tin chủ sở hữu hưởng lợi.
– Luật Doanh nghiệp 2020, dù chưa sử dụng cụm từ “chủ sở hữu hưởng lợi”, nhưng lại nhấn mạnh nghĩa vụ công khai thông tin người có liên quan, có ảnh hưởng đến quyết định của công ty.
Về tổng thể, hệ thống pháp luật đang từng bước siết chặt các kẽ hở có thể bị lợi dụng để “ẩn danh”, đồng thời tạo cơ sở pháp lý để các bên liên quan có thể truy vết dòng tiền, phân tích rủi ro và xử lý các hành vi sai phạm.
Doanh nghiệp đối diện thách thức gì khi xác định chủ sở hữu hưởng lợi?
Dù mục tiêu minh bạch là rất rõ ràng, việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi không đơn thuần chỉ là “soi danh sách cổ đông”. Một số thách thức doanh nghiệp thường gặp gồm:
Cơ cấu sở hữu phức tạp
Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn lớn hoặc công ty có vốn đầu tư nước ngoài, sở hữu chéo, thông qua nhiều pháp nhân ở các quốc gia khác nhau, khiến việc truy vết gặp khó khăn.
Thiếu thông tin hoặc thông tin không chính xác
Không phải lúc nào cá nhân đứng sau cũng chủ động cung cấp thông tin. Một số trường hợp cố tình sử dụng “người đứng tên hộ” để che giấu.
Xung đột pháp luật giữa các quốc gia
Với các công ty mẹ, chi nhánh hoặc quỹ đầu tư đăng ký tại các thiên đường thuế, việc tiếp cận thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi là rất hạn chế.
Chi phí tuân thủ tăng
Việc thiết lập hệ thống nhận diện, kiểm tra và lưu trữ thông tin yêu cầu nhân lực, phần mềm và quy trình kiểm soát chặt chẽ.
Kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi – “lá chắn” pháp lý cho doanh nghiệp
Dưới góc độ luật sư tư vấn doanh nghiệp, tôi nhận thấy rằng việc kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi, nếu được tiếp cận đúng cách, không chỉ là một nghĩa vụ tuân thủ pháp lý mà còn là cơ hội để:
Nâng cao tính minh bạch và uy tín
Doanh nghiệp minh bạch về cơ cấu sở hữu và kiểm soát sẽ được đánh giá cao bởi các ngân hàng, tổ chức tín dụng, nhà đầu tư quốc tế. Điều này giúp gia tăng niềm tin và tạo lợi thế khi tiếp cận vốn hoặc mở rộng hợp tác kinh doanh.
Phòng ngừa rủi ro pháp lý
Việc sớm xác định và cập nhật thông tin chủ sở hữu hưởng lợi giúp doanh nghiệp tránh rơi vào các tình huống vi phạm pháp luật về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố hay trốn thuế. Trong bối cảnh pháp luật đang ngày càng siết chặt, đây là một hành động chủ động để bảo vệ mình.
Tăng hiệu quả quản trị nội bộ
Việc hiểu rõ ai thực sự kiểm soát doanh nghiệp giúp ban lãnh đạo đưa ra quyết định chiến lược chính xác hơn, tránh bị thao túng từ những “người giấu mặt”. Đồng thời, việc công khai thông tin này cũng nâng cao trách nhiệm giải trình trong toàn bộ hệ thống.
Đáp ứng chuẩn mực quốc tế
Khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hoặc kêu gọi vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp thường bị yêu cầu phải chứng minh cơ cấu sở hữu minh bạch. Việc chuẩn hóa thông tin chủ sở hữu hưởng lợi ngay từ đầu sẽ giúp doanh nghiệp không bị “gãy gánh giữa đường”.
Doanh nghiệp cần làm gì?
Để kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi một cách hiệu quả và đúng chuẩn AML/CFT, doanh nghiệp cần:
Thiết lập chính sách nội bộ rõ ràng
Cần có quy trình xác minh, cập nhật và lưu trữ thông tin chủ sở hữu hưởng lợi, đặc biệt khi có thay đổi trong cơ cấu sở hữu.
Áp dụng công nghệ trong kiểm soát
Các phần mềm KYC/AML hiện đại giúp sàng lọc thông tin, phát hiện dấu hiệu bất thường, cảnh báo rủi ro về danh tính, quốc tịch, hoặc các yếu tố liên quan đến rửa tiền.
Đào tạo nhân sự và người có liên quan
Từ bộ phận pháp chế đến ban điều hành, tất cả cần được phổ cập kiến thức về AML/CFT để đảm bảo tuân thủ đồng bộ.
Tham vấn luật sư chuyên nghiệp
Với những doanh nghiệp có cơ cấu sở hữu phức tạp hoặc hoạt động xuyên quốc gia, việc tham vấn luật sư có kinh nghiệm về AML/CFT là cần thiết để đảm bảo đầy đủ và kịp thời trong tuân thủ pháp luật.
Kiểm soát chủ sở hữu hưởng lợi theo chuẩn AML/CFT là bước đi cần thiết để doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Luật sư tư vấn sẽ là người đồng hành hiệu quả, giúp doanh nghiệp xây dựng “lá chắn” pháp lý và củng cố uy tín trong môi trường kinh doanh minh bạch.
Xem thêm:
